Świerk pospolity - Hodowla i ochrona

Świerk pospolity, drugi co do wielkości występowania gatunek w Polsce, przysparza leśnikom wielu problemów, narastających w ostatnich kilkudziesięciu latach. Szkody wyrządzane przez wiatry i śnieg, cykliczne gradacje szkodników pierwotnych i wtórnych, choroby grzybowe często niweczą wysiłki hodowlane całych pokoleń leśników. Gdy do tego dodamy masowe zjawisko zamierania lasów świerkowych w Sudetach oraz znaczne szkody powodowane zanieczyszczeniami atmosferycznymi, to stajemy przed perspektywą lokalnego zagrożenia ciągłości produkcji leśnej tego gatunku i stopniowego zmniejszania się jego liczebności w Polsce. Próbujemy więc w tej publikacji zwrócić uwagę na czynniki, które te negatywne zjawiska powodują i na przedsięwzięcia, które mogłyby przynajmniej częściowo je ograniczyć. Ważne w tym zakresie są działania systemowe i długofalowe, od poczynań w zakresie genetyki i selekcji poprzez zabiegi hodowlane i ochronne, aż do momentu osiągnięcia efektu finalnego w postaci dojrzałego drzewostanu. Najbardziej istotne jest to, aby lite drzewostany świerkowe można było zastąpić, wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, bardziej stabilnymi drzewostanami mieszanymi ze świerkiem jako gatunkiem panującym, współpanującym czy tylko domieszkowym.

Problematyką drzewostanów świerkowych, procesami ich występowania i przebudową zajmuje się wiele ośrodków naukowych, między innymi Instytut Badawczy Leśnictwa oraz wydziały leśne Akademii Rolniczej w Poznaniu i Krakowie, SGGW w Warszawie, jak też Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. W centrum zainteresowania zarówno nauki, jak i praktyki leśnej znajdują się możliwości wykorzystania dużej zdolności do naturalnego odnawiania się tego gatunku. Uprawy powstałe w sposób naturalny z drzewostanu macierzystego, który dotrwał do wieku dojrzałego w dobrej kondycji, dają gwarancję, że jego potomstwo będzie dziedziczyło najbardziej wartościowe cechy, a uzupełnianie takich upraw gatunkami liściastymi zwiększa różnorodność biologiczną tych upraw i wzmacnia ich naturalną odporność.

Pamiętać też należy, że świerk hodowany na swoich naturalnych siedliskach daje dwukrotnie wyższy przyrost bieżący niż sosna, a na etapie finalnym zapas grubizny na jednostkę powierzchni też jest często ponad dwukrotnie wyższy niż u sosny.

• author: Tadeusz Henryk Puchniarski